Leiden op de schop
20 april 2016

We zijn Leiden aan het verbouwen. Op de foto het werk aan de geplande Catharinasteeg, een doorbraak in de bebouwing tussen Breestraat en Aalmarkt. Maar we zijn Leiden ook mentaal aan het verbouwen. De gemeente wil dat onze stad veel duurzamer wordt. Dat treft: ik wil dat ook. Samen met een fantastische groep Leidse vrijwilligers zet ik me momenteel in voor verduurzaming van de Leidse en regionale horeca. We pakken ook het aspect huisvesting mee, want bijvoorbeeld met schil-isolatie valt vooral in de binnenstad veel energie te besparen. Maar de grootste winst gaan we behalen in nieuwe, innovatieve menu- en drankenkaarten. Kijk voor dit project op duurzaamuiteten.nl.
Mijn site over architectuur en ruimte zal tot zeker eind 2017 een ondergeschoven kindje blijven, omdat Duurzaamuiteten nu eerst moet groeien. Tot later!

Architecten geprikkeld tot actie
12 oktober 2015

Mooi initiatief van de beroepsvereniging BNA: een site die architecten en hulpverleners koppelt om oplossingen te vinden voor de huisvesting van vluchtelingen! Zie hier: http://www.bna.nl/doe-mee-aan-sense-of-belonging-helpsob/
De BNA was lange tijd tamelijk onzichtbaar en krachteloos. Nu is de Bond terug met een aansprekende, concrete actie die hopelijk innovatieve, bruikbare ruimtelijke ideeën gaat opleveren. Lees ook de rake column van directeur Fred Schoorl op de BNA-site.
En nu: transformeren maar, die duizenden lege kantoorgebouwen. Het zijn degelijke betonconstructies, waar de basisvoorzieningen (water, licht, toiletten) al aanwezig zijn. Op de foto een transformatievoorbeeld uit Nieuwegein. De kantoorflat Krijthorst kreeg begin dit jaar onder meer een nieuwe bakstenen jas en balkons. Het werd een fijne woonplek voor starters. Oplossingen voor vluchtelingenhuisvesting zullen minder chic uitpakken, maar geschikte ruimte is er volop.

Zeilschepen dragen Paleiskwartier
19 mei 2015

Vorige week ging de Paleisbrug (ontwerper: Mels Crouwel) eindelijk open in Den Bosch. Deze verbinding voor langzaam verkeer tussen het moderne Paleiskwartier en de oude binnenstad kruist het spoor in de vorm van een deels grazig wandelpark. Voor fietsers is er een unieke, schuine lift. Of de ruim 17 miljoen euro voor de brug goed besteed is, zal de toekomst uitwijzen. De vaak gemaakte vergelijking met de High Line in Manhattan gaat mank. Het Bossche prestigeproject mist de schaal, het uitzicht en de bevolkingsdichtheid van die hippe wandelroute op een oud spoortracé. En dan die luxe lift: gaan fietsers in de spits braaf op hun beurt staan wachten?
De plannen voor het Paleiskwartier dateren van ruim voor de crisis. Dat zie je: veel kantoormolochen, veel strakte, heel clean. Vernieuwend was het uitgangspunt om wonen en werken te combineren, maar de harde scheiding tussen de nu al gedateerde werktorens en massa's appartementen is een misser. Ook de vele binnentuinen achter hekken dragen niet bij aan een stadsgevoel. Het gebied mist openbare functies, informele plekken en dynamiek. De aankomende versmarkt in een oude fabriekshal kan dat niet goedmaken. Maar er zijn lichtpunten. De auto's zijn grotendeels weggestopt onder een watervlak met wandelboulevards. En de Armada (2004, Anthony McQuirk, klik op foto), die tien fameus gekromde woonblokken langs dat water, blijft een markante blikvanger. Gemeente Den Bosch: doorbreek de strakte en trakteer Armada-bewoners en - bewonderaars op stadse verrassingen!

Het dak gaat eraf
11 april 2015

Een kathedraal met gotische dimensies. Dat verzon architect Hans Ruijssenaars toen hij in 1990 het verzoek kreeg om 6000 vierkante meter kantoorruimte toe te voegen aan het toenmalige ministerie van Economische Zaken aan de Bezuidenhoutseweg in Den Haag. Hij legde drie bouwlagen op de bestaande vleugels en overkapte de binnenplaats met een hoog opgetild, licht gebogen dak. Onder dat dak stroomde daglicht het nieuwe, diepe atrium in, versterkt door de witte gevelbekleding tot aan de begane grond. Deze modernisering, die de monumentale buitenzijden van het classisistische ontwerp (1911) van D.Knuttel intact liet, werd alom geroemd.
Maar de tijden zijn veranderd. Afgelopen donderdag verloor Ruijssenaars een kort geding tegen de sloop van zijn creatie. Kaan Architecten mag het gebouw 21ste-eeuwproef maken. Het wordt een deels openbaar verzamelgebouw met flexwerkplekken voor vier planbureaus en een adviesdienst van het Rijk. Grand café, restaurant en 'intieme' werkplekken krijgen vrij uitzicht op de omringende tuinen en het Haagse Bos aan de achterzijde. Tja, daar kan het jaren-negentig hokjesconcept niet meer tegenop. Ambtenaren van hogere rangen hadden toen nog recht op een eigen kamer. Nu zijn ze al blij met een eigen locker.
Hier nog één keer de verborgen kathedraal van Ruijssenaars, zoals hij er in oktober nog ongeschonden bij stond. Het dak is er intussen al bijna af.

Fabriek van de 21ste eeuw
11 november 2014

Hij versmalt en verdwijnt in de Noord-Hollandse Beemster. Deze platte, transparante doos is de gloednieuwe kaasfabriek van de grote, coöperatieve onderneming Cono. Verdwijnpunten zijn karakteristiek voor het omringende landschap. Ze zijn te danken aan de rechthoekige kavelindeling, doorsneden door rechte wegen met strakke bomenrijen erlangs. Sinds december 1999 is deze 'droogmakerij' UNESCO werelderfgoed.
Bastiaan Jongerius Architecten slaagde erin een nieuwe behuizing voor Cono te ontwerpen die prachtig opgaat in dit lijnenspel en daardoor veel kleiner lijkt dan hij is. Maar er is meer. Deze fabriek opent zich naar buiten, door middel van glazen façades met een omringende, houten zuilengang. Samen met de verhoogde groene plint geeft dit een zwevend effect. De openheid zet zich binnen voort: er is een kaaswinkel, een bezoekersruimte en - over de volle 221 meter lengte van het gebouw - een bezoekersgang op de eerste verdieping die via ramen uitzicht biedt op het productieproces. Duurzaam is het pand ook: in energiehuishouding en in onderhoud. Jongerius en Cono zetten hiermee een nieuwe standaard voor industriële bedrijfsgebouwen.

Utopia bestaat
6 oktober 2014

Uitgerekend in Culemborg, de plaats die meermalen het nieuws haalde met geweld tussen etnische groepen, bevindt zich sinds de millenniumwende ook een woonwalhalla. De eco-woonwijk Lanxmeer, op loopafstand van station en centrum, heeft parkeerruimte langs het spoor. Verder zijn er uitsluitend fiets- en wandelroutes. Het wilde wijkgroen gaat aan de zuidzijde naadloos over in een waterwingebied. Daar ligt een grote appelboomgaard. Onderhoud en vruchtgebruik is voor de wijkbewoners: elk najaar vieren ze het appelfeest. Waterspeelplaatsen, ruigtes en autovrije paden en pleinen bieden de kinderen veel vrijheid.
De verscheidenheid aan functies (o.a. timmerwerkplaats, zwembad, seniorenwoningen, zorginstelling, stadsboerderij), de afwisselende woningtypen, het kleurgebruik en de organische vormen van het stratenplan maken Lanxmeer behaaglijk. Die behaaglijkheid zet zich voort in de ruim 300 woningen. De meeste zijn uitgevoerd in houtskeletbouw en/of kalkzandsteen en beton, met vochtregulerend, ademend leemstuc op de binnenwanden. Raampartijen en serres maken maximaal (passief) gebruik van zonnewarmte. Daarnaast zijn er onderhoudsarme 'kaswoningen', met een ventilerende glashuid vóór de zuidgevel. Ook zonnepanelen en vegetatie- en aardedaken komen veel voor. Er is collectieve wijkverwarming op basis van opgeslagen drinkwater uit een reinwaterbron. Regenwater wordt apart opgevangen en gefilterd. De helft van de huizen heeft (nog niet in gebruik genomen) dubbele waterleidingen, voor schoon en voor 'grijs' water.
De sfeer kwam als bonus met deze opzet mee. Eén huis herbergt een poppentheater. Bij het huis op de foto wonen er kippen in de tuin (klik op foto voor vergroting). Klussen, tuinieren (zie blog hieronder) en picknicken doen bewoners vaak samen.
Veel is hier door collectieve inspanningen van bewoners tot stand gekomen: het is geen doorsnee bevolkingsgroep. Maar van het het resultaat valt veel te leren. Projectontwikkelaars, woningcorporaties en gemeentebestuurders: maak andere wijken ook duurzamer, groener en kleinschaliger. Geweld tussen groepen dooft dan misschien vanzelf.